40 soruda A'dan Z'ye Selahattin Demirtaş dosyası: AİHM kararlarına ve Anayasa'ya rağmen cezaevinde 9. yıl doldu!
---------------------------
Eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın tutuklanmasından bugüne 9 yıl geride kaldı, Demirtaş, cezaevindeki 10. yılına girdi. Üstelik, 2018’de, 7 yıl önce AİHM’nin verdiği ihlal kararına, anayasanın AİHM kararlarının ve uluslararası sözleşmelerin yerel mahkeme kararları ve yasalardan üstün olduğunu açık biçimde vurgulayan 90. Maddesi gereği, bu kararın uygulanması zorunluluğuna rağmen cezaevinde tutuluyor. Sadece Demirtaş değil, Kobani dosyası kapsamında tutuklanan çok sayıda siyasetçi de cezaevinde. Aynı davada yargılanan Sırrı Süreyya Önder ise benzer suçlamalardan beraat etmiş, yaşamını yitirene kadar yeni çözüm sürecinin baş aktörlerinden biri olmuştu. AİHM’nin ardı ardına verdiği mahkûmiyet kararları, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Türkiye için yaptırım sürecini işletmesi Demirtaş’ın tahliyesini sağlamadı. Cezaevinde tutulmasına gerekçe gösterilen Kobani davasında yaşananlar ise tarihe geçecek nitelikte. AİHM, son olarak tam da Demirtaş’ın cezaevinde 9. yılını doldurduğu dün akşam saatlerinde Türkiye’nin yaptığı itirazları reddetti. Böylece ihlal kararları kesinleşti ve anayasaya göre Demirtaş’ın tahliyesi gerekiyor. Ancak buna rağmen kararın uygulanıp uygulanmayacağı konusundaki kuşkular sürüyor.
Skandallar, tartışmalar, yargıya müdahale iddialarıyla gündeme gelen davada bugüne kadar yaşananlar, Demirtaş’ın cezaevinde tutuluyor olmasına gerekçe yapılan süreç özetle şöyle:
1- Selahattin Demirtaş’ın tutuklanmasına neden olan Kobani davası neden ve ne zaman açıldı?
Çözüm sürecinin devam ettiği 2014’te IŞİD, Suriye’de, YPG’nin kontrolündeki Kobani’ye saldırdı. Bu süreçte Kuzey Irak’tan Kobani’ye destek verilmesi için Türkiye’den koridor açması talep edildi. Hükümet, bu koridoru uzun süre açmadı. HDP Merkez Yürütme Kurulu da bu konuda çağrı yaptı. Bu süreçte, 6-8 Ekim tarihleri arasında Doğu ve Güneydoğu’daki pek çok kentte eylemler yapıldı. Çıkan olaylarda 46 kişi yaşamını yitirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, o dönem yaptığı konuşmalarda, 6-8 Ekim 2014’teki Kobani olaylarından Demirtaş’ı sorumlu tuttu. Demirtaş’ın halkı sokağa dökerek olaylara neden olduğunu iddia etti. Ankara Başsavcılığı, çözüm sürecinin devam ettiği o dönemde, HDP MYK üyeleri hakkında soruşturma açtı ve milletvekili olan isimlerle ilgili fezleke hazırlayarak Meclis’e gönderdi. AKP’nin tek başına iktidar olmak için gerekli oyu alamadığı 7 Haziran 2015 seçiminden sonra çözüm süreci sona erdi. 1 Kasım 2015’teki yenileme seçimine kadar yaşanan dönemde, Diyarbakır, Suruç, Ankara gibi yerlerde IŞİD tarafından, kanlı bombalı saldırılar gerçekleştirildi. AKP’nin yeterli oyu aldığı bu seçimden sonra, başkanlık sistemi tartışmaları başladı. Aynı dönemde dokunulmazlıkların kaldırılması da gündeme geldi. Demirtaş hakkındaki 31 nolu fezleke, Kobani olayları ile ilgiliydi. Dokunulmazlıkların kaldırılmasından sonra “terör örgütü üyeliği, yöneticiliği” suçlamasıyla bu fezlekeden de işlem yapıldı. Diyarbakır Başsavcılığı, Ankara’dan gelen fezlekeyi diğer fezlekelerle birlikte iddianameye dönüştürdü. Ancak bütün bu gelişmelerden yıllar sonra, 30 Aralık 2020’de, 108 sanık hakkında ayrı bir Kobani davası açıldı.
2- Selahattin Demirtaş, ne zaman ve neden tutuklandı?
Demirtaş, HDP Eş Genel Başkanı olduğu dönemde, 4 Kasım 2016'da, Diyarbakır'da gözaltına alınarak tutuklandı ve Edirne F Tipi Cezaevi'ne konuldu. Aynı gün, Eş Genel Başkan Figen Yüksekdağ, HDP milletvekilleri Selma Irmak, Ferhat Encü, Gülser Yıldırım, Leyla Birlik, Nursel Aydoğan, İdris Baluken, Ziya Pir, Sırrı Süreyya Önder, Faysal Sarıyıldız, İmam Taşçıer, Abdullah Zeydan, DBP Eş Genel Başkanı Sebahat Tuncel de gözaltına alındı. Yüksekdağ, Irmak, Encü, Baluken, Zeydan, Tuncel de tutuklanan isimler arasında yer aldı.
3- Demirtaş ve bu isimler, milletvekili dokunulmazlığına rağmen nasıl tutuklandı?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın konuşmaları ve Kobani olayları nedeniyle HDP'yi suçlamasının ardından dokunulmazlıkların kaldırılması tartışması başladı. Dönemin CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun, "Anayasaya aykırı ama dokunulmazlıkların kaldırılmasına 'evet' diyeceğiz" açıklamasının ardından hazırlanan düzenleme Meclis'e getirildi. 20 Mayıs 2016'da TBMM, hakkında fezleke hazırlanan isimlerin dokunulmazlıklarını kaldırdı.
4- Demirtaş, hangi suçlama nedeniyle tutuklandı?
Demirtaş, dokunulmazlıkların kaldırılmasından sonra “terör örgütü üyeliği, yöneticiliği” suçlamasıyla tutuklandı.
5- Demirtaş, sadece Kobani olayları nedeniyle mi tutuklandı?
Demirtaş hakkındaki iddianame 31 Ocak 2017'de kabul edildi. İddianamede Demirtaş, Kobani olaylarından sorumlu tutuldu ve 'terör örgütü yöneticiliği', 'terör örgütü propagandası yapmak', 'Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Yasası'na muhalefet', 'halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik', 'halkı kanunlara uymamaya tahrik', 'suç işlemeye tahrik' ve 'suçu ve suçluyu övme' suçlamalarından 43 yıldan 142 yıla hapsi talep edildi. Demirtaş'ın hakkında Diyarbakır'da açılan bu dava, hakkındaki 31 ayrı fezlekeyle birleştirildi. Davanın Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülmesine karar verildi.
6- Anayasa Mahkemesi ve AİHM, Demirtaş'ın başvuruları için hangi kararları verdi?
Anayasa Mahkemesi, Demirtaş'ın, tutuklamanın ölçüsüz ve hukuksuz olduğu yönündeki başvurusunu kabul edilemez bularak, 21 Aralık 2017'de reddetti. AİHM ise 20 Kasım 2018'de, tarihi nitelikte bir karara imza atarak, Demirtaş'ın haklarının ihlal edildiğine karar verdi. Kararda, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 18. maddesinin ihlal edildiği belirtildi. Söz konusu madde, tutuklamanın ve açılan davanın siyasi saiklerle yapıldığını düzenliyor. Türkiye, ilk kez bu maddeden mahkûm oldu. AİHM, bu maddeye işaret ederek, Demirtaş'ın hukuki değil siyasi nedenlerle tutuklandığına karar verdi ve derhal tahliyesini istedi.
7- Demirtaş, AİHM kararı uyarınca tahliye edildi mi?
Hayır. Anayasa'nın 90. maddesine göre AİHM kararları bağlayıcı olmasına rağmen Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi, AİHM kararının kesin nitelikte olmadığı ve durumu değiştiren bir gelişme yaşanmadığını belirterek, tahliye talebini reddetti. Mahkemenin, 30 Kasım 2018 tarihli bu kararından hemen önce, Cumhurbaşkanı Erdoğan, "AİHM'in verdiği kararlar bizi bağlamaz. Biz karşı hamlemizi yapar, işi bitiririz" dedi.
8- Bu kararla ilgili tartışmalar yaşanırken, Demirtaş hangi davadan hüküm giydi?
AİHM kararının uygulanmasının zorunlu olduğu tartışmaları yaşanırken, sürpriz biçimde, Demirtaş'ın İstanbul'da 2013'te yaptığı bir konuşma gerekçesiyle yargılandığı dava, kesin hükme bağlandı. İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi'nin Demirtaş'a 4 yıl 8 ay, Sırrı Süreyya Önder'e 3 yıl 6 ay ceza vermesine ilişkin karar, istinaf mahkemesi tarafından büyük hızla ele alındı ve cezalar 4 Aralık 2018'de onandı. Böylece Demirtaş, AİHM'nin karara bağlamadığı bir başka dosyadan hükümlü hale geldi.
9- Demirtaş, bu dosyadan hükümlü hale geldikten sonra tutuklu olduğu ana dava dosyasında gelişme oldu mu?
AİHM Büyük Daire, Türkiye'nin itirazı üzerine Demirtaş dosyası ile ilgili 18 Eylül 2019'da duruşma yapılacağını açıkladı. Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi, duruşmadan hemen önce 2 Eylül 2019'da daha önce tahliyesini reddettiği Demirtaş'ın tahliyesine hükmetti. Demirtaş, zaten hükümlü hale geldiği için cezaevinden çıkamadı. Mahkemenin bu kararını AİHM'ye sunan Türkiye, Demirtaş'ın, AİHM'nin işaret ettiği dosyadan tahliyesine karar verildiğini bildirdi.
10- Hükümlü olmasına rağmen, AİHM kararının verildiği dönemde Demirtaş'ın serbest kalması gerektiği yönündeki başvuruların dayanağı neydi?
Çıkartılan 1. Yargı Paketi ile denetimli serbestlik süreleri yeniden belirlenmişti. Demirtaş'ın 2016'da tutuklandığını dikkate alan avukatları, yargı paketi ve denetimli serbestlik sürelerine göre cezasının tamamlandığını hesapladı. Avukatlar, Demirtaş'ın diğer dosyadan da tahliye olduğunun dikkate alınarak serbest bırakılması için İnfaz Savcılığı'na başvurdu.
11- Bu hesap dikkate alındı mı, Demirtaş mükerrer bir dosyadan tutuklanarak mı cezaevinde tutuldu?
Kanunen hesaplamanın dikkate alınması gerekiyordu. İnfaz Savcılığı da bu yönde işlem yaptı ve cezasını tamamladığı sonucuna vardı. Ancak henüz infaz savcılığı başvuruyu değerlendirirken, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, 20 Eylül 2019’da, Kobani olayları ile ilgili yeni bir soruşturma açıldığını belirterek, Demirtaş ile Yüksekdağ’ın bu soruşturma kapsamında yeniden tutuklanmasını talep etti. Aynı tarihte yeni tutuklama kararı verildi. Böylece, yeni tutuklama kararıyla Demirtaş’ın serbest bırakılmasının önüne geçildi. Avukatların, bu soruşturmanın konusunun yargılandığı dava ile aynı olduğunu belirterek yaptıkları itirazlar da sonuç vermedi. Avukatlar, Anayasa Mahkemesi ve AİHM’ye yeniden başvuru yaptı. 31 nolu fezleke, Demirtaş hakkındaki ana davada zaten yer almasına rağmen, yeni tutuklamanın da konusu yapılmıştı. İkinci kez dosyadan ayrılmış gibi gösteriliyordu. Savcılığın, “evrakta sahtecilik” yaptığı iddiasıyla başvurular olsa da sonuç değişmedi.
12- Anayasa Mahkemesi, bu başvuruyu karara bağladı mı?
Anayasa Mahkemesi, 19 Haziran 2020'de, tutukluluktaki makul sürenin aşıldığını, tedbirin ölçülü olmadığını belirterek hak ihlali kararı verdi.
13- Anayasa Mahkemesi, iktidarın tepkisini çekebilecek bu kararı nasıl verdi, karar uygulandı mı?
Anayasa Mahkemesi bu kararı verdiğinde, Demirtaş’ın başvurusuna konu olan ana davadaki tutukluluğu zaten sonlanmıştı. Demirtaş, yeni bir soruşturmadan tutuklanmıştı. Anayasa Mahkemesi de vereceği kararın mevcut durumunu etkilemeyeceğini göz önünde bulundurarak bu kararı verdi. Buna rağmen yapılan tahliye başvurusu da reddedildi.
14- AİHM Büyük Daire, nasıl bir karar verdi?
Büyük Daire, Demirtaş'ın haklarının ihlal edildiğine yönelik ağır bir karar verdi. Türkiye'yi yeniden "siyasi nedenlerle tutuklama kararı verdiği" gerekçesiyle mahkûm eden AİHM, kararların uygulanması ve Demirtaş'ın derhal serbest bırakılması gerektiğini de vurguladı. AİHM, dokunulmazlıkların kaldırılmasının da anayasa değişikliği hakkının kötüye kullanılması anlamına geldiğini belirterek, diğer tutuklu HDP'lilerin de serbest kalmaları gerektiğine örtülü biçimde işaret etti. Demirtaş'ın seçme ve seçilme, ifade özgürlüğü haklarının da ihlal edildiğine, cezaevinde tutularak iki seçim kampanyasını kaçırdığına dikkat çekildi. Demirtaş'a mal edilen ve çok eleştirilen Kobani eylemleri sırasında atılan tweetin ise tamamen protesto özgürlüğü kapsamında olduğu vurgulandı. Kararda, Demirtaş'ın, bu dönemde olay yaşanmadığı, olayların 3 gün sonra hükümet yetkililerinin açıklamalarından sonra meydana geldiği savunmalarına da dikkat çekildi. Erdoğan'ın, çeşitli dönemlerde kararın uygulanmayacağına yönelik yaptığı açıklamalar da sıralandı.
15- AİHM'nin bu kararı uygulandı mı?
Hayır. Erdoğan, bu kararla ilgili olarak da şunları söyledi:
"Sadece burada verilen kararlar mahkemelerimiz tarafından değerlendirilir. AİHM bu kararı iç hukuk yolları tüketilmeden alarak istisnai bir uygulama yapmıştır. Kaldı ki biz bireysel başvuru adımını attığımız zaman Türkiye'de Anayasa Mahkemesi'ni tüm yolları tüketme unsuru olarak gördük. Ondan sonra AİHM devreye girebilir. Bu şekilde bu adım atıldı. Şimdi görüyoruz ki tüm yollar tüketilmeden AİHM bu kararı almıştır. Bu adımlar tamamıyla siyasidir. Bunun da gerekçesini biliyoruz. Resmen çifte standarttır hatta ikiyüzlülüktür. Buradaki tartışmanın konusunun Avrupa Parlamentosu'nun terör örgütü olarak kabul ettiği PKK ile içli dışlı olan, elinde onlarca masumun kanı bulunan siyasetçi maskeli bir kişi olduğunu tekrar hatırlatmak isterim. AİHM şu anda böyle bir teröristi savunmanın arkasında olduğunu bilmelidir. Bilmiyorsa, biz devamlı bunu söyleyeceğiz."
Erdoğan, yargı kararlarının uygulanmasının zorunlu olduğunu söyleyen muhalefetin, yetki sahibi olması halinde "eli kanlı" diye nitelendirdiği Demirtaş'ı serbest bırakacağını da ifade etti. Avukatların, AİHM kararı uyarınca yaptığı başvuru ise Ankara 7. Sulh Ceza Mahkemesi'nce reddedildi. Mahkeme, kararına AİHM kararının tercüme edilmemiş olmasını gerekçe gösterdi.
16- Mükerrer soruşturma iddiaları sürerken Kobani davası nasıl açıldı?
Daha önce hükümlü olduğu ve cezasını tamamladığı dosya için Yargıtay Başsavcılığı, "Bozulması gerekir, eksik soruşturma ile karar verildi" görüşünü Yargıtay'a bildirdi. Yargıtay, bu dosyayı uzun süre karara bağlamadı.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, 20 Eylül 2019’da, Kobani olayları ile ilgili yeni bir soruşturma açıldığını belirterek, Demirtaş ile Yüksekdağ’ın bu soruşturma kapsamında yeniden tutuklanmasını talep etti. Aynı tarihte yeni tutuklama kararı verildi. Böylece, yeni tutuklama kararıyla Demirtaş’ın serbest bırakılmasının o dönemde önüne geçildi. Bu soruşturma, daha sonra genişletildi.
Demirtaş’ın ve diğer isimlerin zaten bu suçlardan yargılandığı itirazlarına rağmen, başsavcılık, 30 Aralık 2020’de Kobani iddianamesini hazırladı. O dönemde, 27'si tutuklu toplam 108 kişi hakkında düzenlenen iddianame, Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi'ne gönderildi. İddianamenin kabul edilmesiyle, yeni bir yargılama süreci başladı.
17- İddianamede hangi suçlamalar yer aldı?
Çok sayıda sanık için ağırlaştırılmış müebbet hapis talebinde bulunuldu. Buna gerekçe olarak 6 Ekim 2014’te “@HDPgenelmerkezi” hesabından “Halklarımıza acil çağrı! Şu anda toplantı halinde olan HDP MYK’dan halklarımıza acil çağrı! Kobane’de duruş son derece kritiktir. IŞİD saldırılarını ve AKP iktidarının Kobane’ye ambargo tutumunu protesto etmek üzere halklarımızı sokağa çıkmaya ve sokağa çıkmış olanlara destek vermeye çağırıyoruz” şeklinde atılan twitter mesajı gerekçe gösterildi. AİHM, daha önce Demirtaş davasında bu mesajı ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirmesine rağmen, iddianamenin omurgasını bu mesaj oluşturdu. 108 sanıklı dosyada şu an Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ, Gültan Kışanak, Sebahat Tuncel dahil 18 tutuklu sanık uzun süre cezaevinde tutuldu. Bu isimlerden aralarında Demirtaş’ın da bulunduğu 9’u halen cezaevinde.
18- Soruşturma nasıl başladı?
İddianameye göre, soruşturma resmi olarak 13 Ekim 2014 tarihinde bir kişinin ihbar mektubu ile başladı. O kişinin gerçekte kim olduğu bilinmiyor. Soruşturma, uzun süre “suç işlemeye alenen tahrik” gibi 5 yıla kadar hapis cezası öngören bir maddeden yürütüldü. Daha sonra bu suçlama, “hükümete karşı silahlı isyana teşvik” (TCK 312) ve “devletin birliğini, ülke bütünlüğünü bozma” (TCK 302) suçuna dönüştü.
19- Soruşturmanın açıldığı dönem hangi gelişmeler yaşandı?
1 Haziran 2014 genel seçimlerinde HDP ilk kez katıldığı seçimlerde yüzde 13,1 oy oranı ile 80 vekillik kazandı. Şubat 2015'te hükümet yetkilileri ile HDP'liler arasında Dolmabahçe Sarayı'nda "çözüm süreci" toplantıları yapıldı. 5 Haziran 2015’te HDP’nin Diyarbakır mitingine bombalı saldırı düzenlendi. 20 Temmuz 2015’te Suruç’taki bombalı saldırıda 33 kişi yaşamını yitirdi. 10 Ekim 2015’te Ankara Gar Katliamı saldırısında 104 kişi öldü. Bu saldırıların tamamı IŞİD tarafından gerçekleştirildi. 1 Kasım 2015‘te yapılan yenileme seçiminde AKP tek başına iktidar oldu. Erdoğan 16 Mart 2016'da, "Benim Kürt kardeşlerimi sokağa dökerek 52 kişinin ölümüne yol açan kişiler yargılanmayacak da parlamentoda boy gösterecek, arkasında PKK'nın, PYD'nin, YPG'nin olduğunu söyleyenler temiz olacak öyle mi? Parlamento gereğini yapmazsa; bu millet, tarih, bu parlamentodan hesabını sorar. Dokunulmazlıkları kaldır, gönder yargıya" açıklamasını yaptı. CHP’nin desteğiyle, 20 Mayıs 2016’da, HDP’li vekillerin dokunulmazlıkları kaldırıldı.
20- İddianame hazırlandıktan sonra hangi gelişmeler yaşandı?
30 Aralık 2020 tarihli 3 bin 530 sayfadan oluşan iddianame ve 324 klasörlük ekleri, Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından bir hafta gibi kısa bir süre içerisinde “incelendi” ve 07 Ocak 2021’de iddianame kabul edildi. 26 Mart 2020’de Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi’ne ikinci heyet atanmasına ve mevcut heyetin sadece Kobani davası ve sonrasında gelebilecek bağlantılı davalara bakmasına karar verildi.
26 Nisan 2021’de ilk duruşmadan bir gün önce İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, bir videoyu “HDPkkiçinHesapVakti” tagı ile paylaştı. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, “6-8 Ekim olaylarının failleri bugün hâkim karşısında, yani katiller için hesap vakti” şeklinde açıklama yaptı.
21- Dava dosyasında yer alan ve tartışılan belgeler hangileriydi?
İddianame kabul edildikten sonra dava dosyası da avukatlara verildi. Dosyada, 2019 tarihli bir yazı bulundu. Yazıda, Demirtaş’ın tahliye edilmesi halinde yeniden gözaltına alınmasına yönelik hazırlık yapıldığını gösteren bilgilerin yer aldığı görüldü. Bir başka klasörde ise davanın, HDP’nin kapatılması istemiyle açılacak davaya zemin oluşturabileceğini belirten çalışma notları çıktı. 26 Ekim 2018 tarihli bu nota göre, Ankara Başsavcılığı’na “HDP’lilere Kobani olayları bağlamında devletin güvenliğine karşı suçlar ve terörden dava açılması” öneriliyordu. “Böylece HDP’ye kapatma davası açılabileceği ve milletvekili dokunulmazlıklarının kaldırılabileceği” savunuluyordu.
Partinin eski yöneticileri hakkındaki davalara ek olarak, cinayet, cinayete teşebbüs, yaralama, mala zarar ve yağma suçlarından soruşturma açılması da teklif ediliyordu. Hakkında işlem yapılmamış 91 kişi de savcılığa anımsatılıyordu. Bu belgelere yönelik itirazlar ve soruşturma talepleri sonuçsuz kaldı.
22- Gizli tanıklar neden tepki çekti?
Demirtaş ve Yüksekdağ için verilen tutuklama kararlarından sonra dosyaya 3 ayrı gizli tanığın ifadelerinin eklendiği görüldü. Gizli tanıkların aynı gün, aynı heyete ifade verdiği saptandı. Gizli tanıklar, HDP’nin tartışılan Twitter mesajının örgüt talimatıyla atıldığını söyledi. Ancak ifadelerinde toplantının yapıldığı adresi hatalı biçimde verdiler. Toplantıda olmayan MYK üyelerinin de toplantıda olduğunu söylediler.
23- Davaya kimler katıldı?
Devletin tüm kurumları davada, “katılan” sıfatıyla yer aldı. Eylemlerden zarar gördükleri gerekçesiyle İçişleri Bakanlığı, bakanlığın merkez ve taşra teşkilat birimleri, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Mit Müsteşarlığı, bankalar, belediyeler, yarı özerk kuruluşların tamamı dosyada şikayetçi ve katılan oldu. Diyanet İşleri Başkanlığı da katılan sıfatı ile sanıkların cezalandırılmasını istedi.
24- Yargılama usulü neden eleştirildi?
Davaya, sadece bu dosyaya bakmakla görevli bir heyet atandı. Bu durum, “özel heyet” eleştirilerine yol açtı. Duruşmalar, Ankara merkezine 40 km uzaklıktaki Sincan Cezaevi kampüs duruşma salonunda görüldü. Duruşma periyotları kesintisiz 2 hafta duruşma, 1 hafta ara şeklinde yapıldı. Avukatlar ve sanıklar bu periyodun yorucu olduğunu, hazırlık yapamadıklarını belirtti ancak itirazları sonuç vermedi.
25- Mahkeme Başkanı niye değişti, neyle suçlandı?
4 Kasım 2021 tarihli kararnameyle, sürpriz biçimde Mahkeme Başkanı Bahtiyar Çolak görevden alındı ve yerine Yıldıray Kaya atandı. Görevden alınan Bahtiyar Çolak’ın 22 Mart 2022’de Atadedeler Çetesi adlı bir örgüte üye olduğu iddiasıyla gözaltına alındığı kamuoyuna yansıdı. Bu durum da adil yargılama tartışmalarına yol açtı ancak yargılamaya devam edildi.
26- Duruşmalarda hangi tartışmalar yaşandı?
Avukatlar, taleplerinin sürekli reddedilmesi, uzun duruşmalar, yorucu tempo, hazırlık imkânı verilmemesi gibi nedenlerle duruşmaları bir süre protesto etti. Mahkeme, avukatlar hakkında suç duyurusunda bulundu.
14 Nisan 2023’te Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ, Sebahat Tuncel, Zeynep Karaman ve Bülent Parmaksız'ın iddianameye karşı beyanları esas alınarak, dosya savcılığa gönderildi ve esas hakkında mütalaanın hazırlanması istendi.
27- Savcılık, esas hakkındaki görüşünde iddialarını sürdürdü mü?
5 bin 268 sayfalık mütalaanın yaklaşık 50 sayfalık özeti boş salona okundu. Duruma tepki gösteren avukatlar, duruşma salonunu terk ederken mahkeme başkanı tarafından bu durum tutanağa “Bir kısım sanık müdafilerinin duruşmadan sıvıştıkları görüldü” şeklinde geçti. Mütalaanın okunmasından 2 hafta sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Biz bu görevde olduğumuz sürece ne Selo çıkabilir ne o evlat katili çıkabilir. Çıkamaz, cezasını çekecek” açıklamasını yaptı.
Savcılık, iddialarını sürdürdü ve HDP yöneticilerinin PKK’nın talimatıyla hareket ettiğini, ölümlere neden olduklarını belirtti.
28- Savcılık; kim için, hangi cezaları istedi?
Savcılık, 36 sanık hakkında, sanıklar Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ Şenoğlu, Ahmet Türk, Bircan Yorulmaz, Ali Ürküt, Alp Altınörs, Altan Tan, Ayhan Bilgen, Ayla Akat Ata, Aysel Tuğluk, Ayşe Yağcı, Bircan Yorulmaz, Bülent Barmaksız, Cihan Erdal, Nazmi Gür, Dilek Yağlı, Emine Ayna, Sırrı Süreyya Önder, Gülser Yıldırım, Gültan Kışanak, Günay Kubilay, İsmail Şengül, Zeki Çelik, Pervin Oduncu, Sebahat Tuncel, Zeynep Karaman, İbrahim Binici, Can Memiş, Gülfer Akkaya, Berfin Özgü Köse, Emine Beyza Üstün, Meryem Adıbelli, Sibel Akdeniz, Mesut Bağcık, Nezir Çakan ve Aynur Aşan için, "devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak" suçundan birer kez ağırlaştırılmış müebbet hapis talebinde bulundu.
Ayrıca sanıklar Demirtaş, Şenoğlu, Türk, Yorulmaz, Ürküt, Altınörs, Tan, Bilgen, Ata, Tuğluk, Yağcı, Yorulmaz, Barmaksız, Erdal, Gür, Yağlı, Ayna, Önder, Yıldırım, Kışanak, Kubilay, Şengül, Çelik, Oduncu, Tuncel ve Karaman'ın, aralarında Yasin Börü'nün de bulunduğu 6 kişinin öldürülmesine ilişkin "nitelikli insan öldürme" suçundan 6'şar kez daha ağırlaştırılmış müebbetle cezalandırılması talep edildi. Böylece bu isimler için 7 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis talebinde bulunulmuş oldu.
Aynı suçlardan sanık Nezir Çakan ve Sibel Akdeniz'in 4'er kez, Meryem Adıbelli'nin ise 1 kez daha ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkûm edilmesi istendi.
Bununla birlikte söz konusu sanıklar hakkında, mala zarar verme, hürriyeti tahdit, öldürmeye teşebbüs, kasten yaralama ve hırsızlık, suçlarından ise farklı oranlardan süreli hapis cezası talep edildi.
72 sanığın dosyasının ise ayrılması talep edildi.
2023’te yeniden vekil seçilen ve TBMM Başkan Vekili olan Sırrı Süreyya Önder, AYM kararları gereği hakkındaki yargılamanın durdurulmasını talep etti ancak mahkeme bunu geri çevirdi.
29- Kobani davasının, HDP’nin kapatılması istemiyle açılan davayla nasıl bir ilişkisi var?
Yargıtay Başsavcılığı’nın HDP’nin kapatılması istemiyle 21 Haziran 2021’de açtığı davanın omurgasını Kobani davası oluşturdu. Kapatma davasının iddianamesinde, Kobani iddianamesinin büyük bölümüne yer verildi. Ayrıca siyasi yasak talep edilen 687 kişinin içerisinde Kobani davası sanıkları da yer aldı.
30- Mahkeme, hangi kararları verdi?
Kamuoyunda "Kobani" veya "6-8 Ekim olayları" olarak bilinen, 2014 yılında yaşanan protesto ve şiddet olaylarıyla ilgili 18'i tutuklu olmak üzere toplam 108 kişinin yargılandığı davada mahkeme, eski HDP'nin eş genel başkanlarına ağır hapis cezaları verdi.
Eski HDP'nin eş genel başkanlarından Selahattin Demirtaş çeşitli suçlardan 42 yıl; Figen Yüksekdağ ise 30 yıl 3 ay hapis cezası aldı. İki siyasetçi için de tutukluluğun devamına karar verildi.
Tutuklu yargılanan Gültan Kışanak, Sabahat Tuncel, Ayla Akat, Ayşe Yağcı ve Meryem Adıbelli'nin ise tahliyesine karar verildi.
Karar açıklanırken savunma avukatları sıralara vurarak alkışlı protesto ile salonu terk ettiler.
Duruşmada açıklanan cezalardan bazıları şöyle:
Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Türk'e "silahlı terör örgütüne üye olmak" suçundan 10 yıl hapis cezası verildi.
Gültan Kışanak hakkında “Devletin birliği ve bütünlüğünü bozmak” iddiası yönünden beraat kararı verildi. “Örgüt üyeliği” iddiası gerekçesiyle 8 yıl ceza verildi. Ceza yarı oranında arttırılarak 12 yıla çıkarıldı. Tutuklulukta geçirdiği süre göz önüne alınarak hakkında tahliye kararı verildi. Emine Ayna da 12 yıl ceza aldı.
Eski HDP Milletvekilleri Aysel Tuğluk, Altan Tan, Ayhan Bilgen ile diğer sanıklardan Berfin Özgü Köse, Bircan Yorulmaz, Can Memiş, Emine Beyza Üstün ise kendilerine atfedilen suçlardan beraat etti.
Eski HDP milletvekili Ayla Akat Ata "silahlı terör örgütüne üye olmak" suçundan 9 yıl 9 ay, Emine Ayna aynı suçtan 10 yıl, partinin eski PM üyeleri Ayşe Yağcı ve Aynur Aşan ise 9'ar yıl hapis cezası aldı. Ayla Akat Ata ve Ayşe Yağcı'nın tahliyelerine karar verildi.
Ali Ürküt 13 yıl 4 ay, Alp Altınörs 18 yıl, Mesut Bağcık, Nezir Çakar, Meryem Adıbelli 9 yıl, Bülent Parmaksız 23 yıl, Günay Kubilay, İsmail Şengül 20 yıl 6 ay, Nazmi Gür, Pervin Oduncu, Zeki Çelik, Zeynep Kahraman 22 yıl 6 ay, Cihan Erdal, Dilek Yağlı 16 yıl ceza aldı.
Sırrı Süreyya Önder’in de aralarında olduğu 12 sanık hakkında beraat kararı verildi.
Çözüm sürecinin önemli aktörlerinden Sırrı Süreyya Önder hakkındaki karar merakla bekleniyordu. Zira yeniden vekil seçilen Önder, TBMM Başkanvekilliği görevini de yürütüyordu ve 7 kez ağırlaştırılmış müebbet hapsinin istendiği davada kararlar açıklanırken TBMM’yi yönetiyordu.
DEP Milletvekilleri Leyla Zana, Ahmet Türk, Orhan Doğan gibi isimlerin Meclis’ten cezaevine götürülmelerine ilişkin görüntüler uzun yıllar hafızalardan çıkmadı. Önder’in de ağır ceza alması halinde tutuklanması söz konusu olacaktı. Önder, tüm suçlamalardan beraat etti. Üstelik Meclis kürsüsünden defalarca bu davanın siyasi olduğunu, tüm arkadaşlarıyla aynı eylemlere imza attığını açıklamasına, hepsinin beraat etmesi gerektiği yönündeki isyanına ve yeniden vekil seçilmeden önce ağır cezaevi koşullarında yeniden yıllarca yatmış olmasına rağmen…
Gültan Kışanak başta olmak üzere bazı siyasilerin hukuki durumları uzun süredir tahliyelerini gerektiriyordu. Bu isimlere de örgüt üyeliği ile sınırlı cezalar verildi ve tahliyeleri kararlaştırıldı. Mahkeme toplamda 12 kişi için beraat kararı verirken, 5 kişinin tahliyesine hükmetti. Tahliyeler ve bazı beraat kararları, “adaletli davranıldığı görüntüsünün verilmesi amaçlandı” yorumlarına yol açtı. 108 sanıktan 72’sinin dosyası ise ayrıldı.
32- Demirtaş ve diğer siyasiler hangi gerekçelerle bu cezayı aldı?
Mahkeme, dönemin HDP Eş Başkanları Selahattin Demirtaş'a 42 yıl, Figen Yüksekdağ'a 32 yıl 9 ay hapis cezası verdi. Bu cezalar aslında açılan onlarca davada verilen kararlarla oluştu. Sadece Demirtaş hakkında 47 ayrı suçlama vardı. Demirtaş ve Yüksekdağ bu davaların önemli bir bölümünden beraat etse de bu kadar yüksek bir ceza aldılar. Mardin Belediye Başkanı olan, 1982’den bu yana üç kez tutuklanarak yıllarca cezaevinde tutulan Ahmet Türk'e 10 yıl, Alp Altınörs'e 22 yıl 6 ay, Sabahat Tuncel’e 12 yıl ceza verildi. Toplamda 30 kişi onlarca yıl cezalar aldı. Bu cezalar, kararın onanması durumunda Demirtaş başta olmak üzere çözüm sürecinde HDP’de siyaset yapan etkili isimlerin onlarca yıl daha cezaevinde kalmaları anlamına geliyor. Cezaların neredeyse tamamı, Kobani eylemlerinden değil, farklı yer ve zamandaki konuşmalardan dolayı verildi.
33- Demirtaş ve siyasiler, Yasin Börü dahil altı kişinin ölümüne neden oldukları iddiası nedeniyle ceza aldı mı?
Hayır. Davanın en ilginç yanlarından biri Demirtaş ve diğer sanıkların yaptıkları açıklamalarla aralarında Yasin Börü’nün de olduğu 6 kişinin ölümüne yol açtıkları, bu nedenle de ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkûm edilmeleri gerektiği yönündeki savcılık iddiasıydı. Toplumsal meşruiyet de önemli ölçüde bu isimlerin ölümüne dayandırıldı. Ancak mahkeme, ölümlerle ilgili suçlamalardan tüm sanıklar hakkında beraat kararı verdi. Zira bu suçlardan mahkûmiyet kararı verilebilmesini sağlayacak tek bir kanıt da yoktu.
34- Kararda, AİHM kararı tartışıldı mı?
Mahkemenin kararında AİHM’nin Demirtaş hakkında, bu dava nedeniyle verilen hak ihlali kararına ise tek satır olsun değinilmedi. Anayasanın 90. Maddesine göre AİHM kararlarının uygulanması zorunlu olmasına rağmen, dava sürecinde olduğu gibi AİHM yok sayıldı.
35- Karar, HDP’nin kapatılması istemiyle açılan davayı etkiledi mi?
Kobani davası, HDP aleyhine açılan kapatma davasının da çekirdeğini oluşturuyor. Anayasa Mahkemesi için mahkeme kararları kapatma davalarında bağlayıcı değil ancak önemli bir kanıt niteliğinde. Bugüne kadar davayı bitirmeyen AYM’nin, Kobani davasını beklediği söyleniyordu. Ağır cezalar içeren karar, kapatma davasının akıbeti konusunda da net ipuçları taşıyor. Sanıkların devletin birliğini bozmaya yardım gibi ağır bir suçtan ceza almaları, kapatma davası açısından doğrudan, önemli bir kanıt niteliğinde… Ancak bu süreçte DEM Parti kuruldu ve HDP gündemden çıktı. AYM ve Yargıtay Başsavcılığı da kapatma davası ile ilgili olarak bugüne kadar yeni işlem yapmadı.
36- Gerekçeli karar yazıldı mı, kararda neler savunuldu?
Gerekçeli karar, karar verildikten tam 13 ay sonra yazıldı. 12’si beraat eden 36 kişi hakkında verilen hükme ilişkin gerekçeli karar 32 bin 630 sayfadan oluştu.
Kararda hüküm giyen sanıkların 6-8 Ekim olayları sırasında meydana gelen şiddet olaylarından sorumlu tutulmadıkları bildirildi.
Ancak dosyanın bir bütün halinde değerlendirilmesinde 6 Ekim 2014 tarihindeki MYK toplantısına katıldığı tespit edilen ve bu toplantıda alınan karar doğrultusunda halkı terör örgütünün amacına uygun olarak "devletin birliği ve ülke bütünlüğünü bozmak" suçuna uygun ortamı sağlamak için kanuna aykırı toplantı ve gösteri yürüyüşüne tahrik eden sanıkların eylemlerinin Türk Ceza Kanunu'nun 214/1 maddesinde düzenlenen "suç işlemeye tahrik" suçuna sebebiyet verdiği ve 302/1 maddesinde düzenlenen "devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak suçuna yardım" boyutunda kaldığı belirtilen kararda, sanıkların bu suçlardan mahkumiyetlerine karar verildiği bildirildi.
Böylece davanın en önemli tezini oluşturan, HDP’lilerin şiddet eylemlerinden sorumlu oldukları iddiası boşa düşmüş oldu.
37- Karar istinaf mahkemesine taşındı mı?
24 Eylül 2025’te, dava istinaf mahkemesine taşındı. Hem savcılık hem de sanıklar istinaf başvurusunda bulundu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) hak ihlali kararlarına rağmen Kasım 2016'dan bu yana tutulduğu cezaevinden tahliye edilmeyen HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş için avukatları istinaf mahkemesine tahliye başvurusu da yaptı. Ancak bu başvuruyla ilgili olarak henüz karar verilmedi.
38- Yeni çözüm süreci davanın gidişatını etkiledi mi, 8 Ekim tarihi neden yeni çözüm süreci için “turnusol” olarak gösteriliyordu ve ne oldu?
AİHM’nin Demirtaş’la ilgili olarak verdiği ikinci hak ihlali ve tahliye kararı 8 Ekim’de dolacaktı. Yeni çözüm sürecinin başlaması ve bu sürecin en önemli aşamalarından biri olarak Demirtaş ile siyasilerin tahliyesinin gösterilmesi nedeniyle gözler bu tarihe çevrildi. AİHM kararına rağmen Demirtaş ve siyasileri tahliye etmeyen mahkemeler, gerekçe olarak sürekli AİHM kararının kesinleşmemesini gösteriyordu. 8 Ekim’de Türkiye’nin karara itiraz etmemesi durumunda AİHM kararı kesinleşecek ve böylece tahliye kapısı aralanacaktı. Ancak Türkiye, son dakikaya kadar bekledikten sonra karara itiraz etti.
39- İtiraz nasıl sonuçlandı, Demirtaş’ın tahliyesi zorunlu mu, bu süreçte dava kesin hükme bağlanırsa ne olacak?
AİHM itirazı dün akşam saatlerinde reddettiğini açıkladı. Böylece AİHM kararı kesinleşti. Kesinleşmeden önce de Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, farklı yöntemler işleterek kararı uygulamadığı gerekçesiyle tıpkı Osman Kavala dosyasında olduğu gibi Demirtaş dosyasında da Türkiye için yaptırım süreci işletmeye başlamıştı. Süreç başlamasına rağmen Türkiye’nin tutumu değişmedi. Olağan koşullarda anayasa gereği kararın hemen uygulanması gerekiyor. Önceki dosyalarda da kesinleşme şartı aranmadan bu yol izlendi. Ancak Demirtaş dosyasında Türkiye, eleştirilere yol açan bu yöntemi uyguladı. Şimdi karar kesinleştiği için anayasaya göre uygulanması yine zorunlu.
Kararın kesinleşmesine rağmen Demirtaş’ın tahliye edilmemesi durumunda Türkiye, AİHM ve Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne muhtemelen yine aynı savunmayı yapacak. Demirtaş’ın tutuklu değil hükmen tutuklu olduğunu söyleyebilecek. Ancak AİHM’nin kararı sadece tahliye ile sınırlı değil. AİHM, davayı bütünüyle haksız buluyor. Bu durumda tıpkı şimdi olduğu gibi bir yandan yaptırım süreci işleyecek. Ancak Demirtaş da anayasaya rağmen cezaevinde tutulacak. Aksi durumda, AİHM’nin kararına uyulursa Demirtaş özgürlüğüne kavuşabilecek. Türkiye oyalama taktiği izler, Kobani davasındaki karar onanırsa yeni bir hukuki tartışma başlayacak ancak Demirtaş’ın kalan cezasını çekmesi gerekecek. Bu nedenle avukatlar tedirgin. Anayasanın uygulanarak Demirtaş’ın tahliye edilmesi için hızla başvuru yapacaklar.
40- Kobani olaylarında hayatını kaybedenlerle ilgili bilgiler neden çelişkili; kim, nerede, nasıl öldürüldü?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kobani olaylarında 52 kişinin yaşamını yitirdiğini söylemesine karşılık, bu sayı resmi kayıtlarda 46, iddianamede ise HDP’li siyasetçiler, ayrı ayrı 37 kişinin öldürülmesinden sorumlu tutuluyor. Ancak bu 37 kişinin, nerede, nasıl öldürüldükleri bilgisi iddianamede yer almadı. Avukatlar, yaptıkları araştırmalarda Mardin Dargeçit’te 2 (Sinan Toprak, Bilal Gezer), Batman’da 1 (Emre Demir), Diyarbakır’da 4 (Baver Şeyhanoğulları, Uğur Özbay, Mahmut Enez, Süleyman Kale), toplam 7 BDP’linin, Hizbullah diye tabir edilen yapı yanlısı kişilerce öldürüldüğü iddiasında bulundu. Adana’da 2 kişinin (Yusuf Güldiren, Ahmet Albay) IŞİD’liler tarafından öldürüldüğü de iddia edildi.
Siirt’te bir (Kamil Taş) ve Kurtalan’da 3 kişinin (Necmettin Çelik, Yusuf Çelik, Mehdi Erdoğan) korucular tarafından öldürüldüğü öne sürüldü.
İzmir’de 1 (Ekrem Kaçeroğlu) ve İstanbul’da 2 kişinin (Mert Değirmenci, Serdar Arslan) aşırı milliyetçi gruplar tarafından öldürüldüğü iddia edildi.
Dargeçit’te 1 (Abdülkerim Seyhan), Siirt’te bir (Davut Nas), İstanbul’da 1 (Serhat Savaş), Van’da 1 (Yunus Aktaş), Muş’ta 1 (Hakan Buksur), Mardin’de 1 (Kerem Karaaslan), Diyarbakır’da bir maktulun (Murat Dağ) kolluk güçlerinin açtığı ateşle öldürüldüğü belirlendi.
Diyarbakır’da 1 kişinin (Mahsum Çoban) yanlışlıkla kendini vurarak hayatını kaybettiği saptandı. (T24)
[ Bu özel dosya ilk olarak 4 Kasım 2025 tarihinde T24 internet gazetesinde yayınlanmıştır.]
Yalçın Ergündoğan
